ذكر مراتب هفتگانه نفس در قرآن می‌تواند اشاره نمادين به شخصيت‌های قبل از ظهور باشد

گروه فعاليت‌های قرآنی: قرآن كريم كه هميشه با سنبل‌ها و نشانه‌ها و نمادها و آيات با بشر سخن گفته است در موضوع خاص غيبت و ظهور حضرت مهدی(عج) نيز از همين شيوه استفاده كرده و با اشاره به مراتب هفتگانه نفس، سعی در خارج كردن انسان‌ها از غيبت و ورود به عصر ظهور دارد. به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) شعبه مؤسسات قرآنی مردم‌‌نهاد، با توجه به آيات و روايات فراوانی كه در مورد مراتب نفسانی انسان مشتمل بر مرتبه امّاره (نفس سركش)، لوّامه (نفس ملامتگر)، ملهمه (نفس الهام‌پذير)، مطمئنّه (نفس آرام و تسليم شده)، راضيه (نفس خشنود)، مرضيه (نفس خشنود كننده) و نهايتاً نفس قدسی كه نفس متزكّی و صافی و پاك است و ماوراء همه نفوس است وجود دارد، می‌توان گفت هر انسانی بالقوه امكان قرار گرفتن در هر يك از مراتب نفسانی خود را به اختيار خواهد داشت.
در اين ميان گاه بر اثر نافرمانی و زير پا گذاشتن دستورات الهی آنقدر نفس اماره بر انسان غالب می‌شود كه تا پائين‌ترين درجات وی را به سقوط می‌كشاند و گاه در اثر خودسازی و طی طريق الهی و عمل بدون چون و چرا به فرامين و دستورات حضرت حق شامل آيات پايانی سوره فجر شده و دعوت به جنت الهی می‌شود.
از سوی ديگر در ميان احاديث و روايات فراوانی كه در باب ظهور حضرت ولی عصر (عج) از سوی ائمه معصومين (ع) ذكر شده است بسيار نام افرادی همچون دجال، سفيانی، شيصبانی، قمی، خراسانی، حسنی و يمانی را مشاهده می‌كنيم كه هركدام از اين افراد با مشخصات و محل خروج در كتب معتبر اسلامی ذكر شده‌اند.
با وجود اهميت بحث غيبت و ظهور حضرت مهدی(عج) به عنوان آخرين خليفه الهی بر روی زمين به عنوان بخشی از تاريخ بشريت كه اتفاقاً پر فراز و نشيب‌ترين قسمت تاريخ هم بوده است، چرا در اين كتاب آسمانی هيچ اشاره مستقيمی به حوادث و شخصيت‌ها و فتنه‌های دوران پيش از ظهور نشده است.
بايد گفت قرآن كريم كه هميشه با سنبل‌ها و نشانه‌ها و نمادها و آيات با بشر سخن گفته است و در اين موضوع خاص نيز از همين شيوه استفاده كرده است در قرآن كريم خداوند به «نفس اماّره» كه همان «نفس سركش» است و به بدی‌‌ها امر می‌كند اشاره می‌فرمايند كه تزكيه نفس نيز كه عرفان هم بر آن تاكيد دارد از همين مرتبه آغاز می‌شود. «و َمَا أُبَرِّىءُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِإِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّیَ إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَّحِيمٌ» من هرگز خود را تبرئه نمی‌كنم كه نفس سركش به بدی‌ها امر می‌كند، مگر آنچه را پروردگارم رحم كند. همانا پروردگارم آمرزنده و مهربان است.
قرآن كريم همچنين به «نفس لوّامه» و به عبارت ديگر «نفس ملامتگر» اشاره می‌فرمايد. نفس لوّامه همانند وجدان آگاه، ناظر اعمال و كردار شخص و ملامتگر بدی‌های اوست. وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ، سوگند ياد نمی‌كنم به نفس لوّامه (وجدان بيدار و ملامتگر).
سرانجام در اثر تزكيه، «نفس مطمئنّه» حاصل می‌شود كه او در اطمينان و يقين و صلح و آرامش است.
یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ «تو ای روح آرام يافته» و در اينجاست كه نفس در مرتبه تسليم به شناخت حقيقت نائل شده و يگانگی وجود را تجربه می‌كند. ارْجِعِی إِلَى رَبِّكِ رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً، (برگرد به سوی پروردگار خود در حاليكه هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود است) فَادْخُلِی فِی عِبَادِی (در ميان بندگان من درآی) وَادْخُلِی جَنَّتِی (و در بهشت من داخل شو).
كليه پيامبران و ائمه معصومين (ع) ما را دعوت به جهاد با نفس و كوشش در تزكيه و عروج آن می‌‌كنند. خودشناسی و كشف يگانكی وجود مستلزم چنين جهادی است. مادامی كه انسان قادر به غلبه بر نفس خويش نباشد از اعتدال و هماهنگی بدور بوده و قابليت‌های درونی او پرورش نخواهد يافت.
بنابراين جهاد در اصل، مبارزه مقدّسی است كه هر مؤمنی آن را در درون خود جهت تزكيه نفس، عروج روحانی و نهايتاً حصول آرامش و تسليم و يگانگی بر پا می‌دارد از آنجا كه مبحث خود شناسی و خداشناسی يكی از مباحث مهم و سرنوشت‌ساز در ميان دانشمندان علوم اسلامی بوده است و همچنين تشابه موجود ميان مراتب نفسانی انسان از لحاظ ساختاری و به نوعی بروز و جلوه هركدام از اين مراتب در شخصيت‌های مختلف دوران پيش از ظهور همچون اشخاصی كه از آنها نام برده شد و عدم اشاره مستقيم به دوران حساس پيش از ظهور در قرآن كريم كه كتاب انسان سازی و جامعه‌سازی برای بشر است می‌توان به اين مطلب اشاره كرد كه هر انسان می‌تواند مرتبه‌ای از غيبت و ظهور را در خود دنبال كند و در برحه‌های مختلفی از زندگی خود را در قالب يكی از شخصيت‌های دوران پيش از ظهور بيابد.
و مطمئنا رسيدن به مراحل بالای از مراتب نفسانی كه مقدمه ای برای ورود به مراحل روحانی و خروج از دوران غيبت و ورود به دوران ظهور است می‌تواند هر فرد را برای شركت و حضور در قيام منجی عالم بشريت ياری كند.
چه بسيار لحظاتی كه انسان خود را همانند شخصيت سفيانی می‌يابد و آن لحظه‌ای است كه غرق در ماديات و لذات و هوس‌های شيطانی است و چه مواقعی كه انسان در اثر عنايت‌های حضرت حق و حجت راستين او خود را از پرچمداران عدالتخواهی و خدا محوری می‌شمارد.
صحبت و انشاء در مورد اين بحث مهم، مطمئنا از عهده انسان كم سواد و كم بهره‌ای همچون اين حقير برنخواهد آمد به همين دليل تحقيق و واكاوی بيشتر در اين زمينه را به عهده دانشمندان و فقهای علوم اسلامی می‌گذارم تا با بررسی دقيقتر و تيزبينانه‌تر در معانی و عمق آيات، ضمن هدايت جامعه جوان و منتظر كشور عزيز ايران برای آماده كردن جسم و روح خود برای خدمت به آن ولی غايب از نظر مسائل مرتبط با ظهورحضرت ولی عصر (عج) و شخصيت‌های پيش از ظهور را برای جامعه جوان، بهتر و بيشتر تبيين و تشريح كنند.
خبرنگار: حميد رابعی

حتما ببینید

گزارش دبیر جشنواره طراحی آستان مطهر ائمه بقیع (ع)

در این نوشتار خلاصه ای درخصوص بقیع ، شکل گیری جشنواره بقیع و فرایند داوری …

دیدگاهتان را بنویسید

logo-samandehi